Car Diogen osniva Prohor

,

„Vranjski konak“ je izgrađen u periodu 1854–1862. godine ponajviše zaslugom Hadži-Mihaila Pogačarevića, trgovca iz Vranja

Projekat se realizuje uz podršku Ministarstva kulture Republike Srbije i stručnu pomoć Arheološkog odeljenja Narodnog muzeja u Vranju

Nedaleko od sela Klenike kod Vranja, pored reke Pčinje, smešten je manastirski kompleks Sv. Prohor Pčinjski, kategorisan kao spomenik kulture od izuzetnog značaja. Prema predanju, vizantijski car Roman Diogen osnovao je u 11. veku manastir u znak zahvalnosti sv. Prohoru, jednom od čuvenih slovenskih misionara i prosvetitelja. O tome čitajte u dva naredna nastavka.

VRANjSKI KONAK

Kralj Milutin je obnovio staro svetilište i pozvao iz Soluna poznate slikare Mihaila i Evtihija koji su 1316. ili 1317. godine oslikali novi hram. Deo fresaka, sa potpisom Mihaila, otkriven je na severnom zidu. Posle turskih razaranja hram je zaslugom ktitora Marina iz Kratova obnovljen i oslikan freskama 1489. godine koje se po stilskim odlikama svrstavaju u najznačajnija slikarska dela s kraja 15. veka u Srbiji.

Kapela sa južne strane crkve oslikana je u 16. veku freskama visokih umetničkih kvaliteta. Sadašnja monumentalna višekupolna crkva, sazidana 1898. godine, obuhvatila je dobrim delom starija zdanja. U manastirskom kompleksu su dva stara konaka. Dominira „vranjski konak“ monumentalnih razmera i lepote, izgrađen u periodu 1854–1862. godine ponajviše zaslugom Hadži-Mihaila Pogačarevića, trgovca iz Vranja.

Prvi podatak o manastiru srećemo tek u popisu iz 1570. godine gde se pominje kao najznačajniji i najveći manastir u Vranjskom kadiluku u 16. veku (Stojanovski), zahvaljujući po svoj prilici, atmosferi nastaloj posle obnove Pećke Patrijaršije 1557. godine. Manastir se zatim pominje u nekoliko navrata tokom 17. veka, a poslednji put 1698. godine i vrlo često u 18. veku (Petković). Krajem 19. veka, stara crkva bila je porušena da bi početkom 20. veka ponovo bila podignuta.

NOVAC CARA DUŠANA

Prilikom zaštitnih sistematskih arheoloških iskopavanja u okvirima manastirske porte 1982. godine, prvi put je konstatovano postojanje srednjovekovne nekropole. Tokom istraživanja koja su vršena  u periodu od 1982-1986. godine  istraženo je 166 grobova. Priloga je bilo samo u jedanaest grobova. Tokom 1982. godine izvedeni su arheološki radovi duž severne fasade postojećeg crkvenog objekta radi postavljanja drenažnog kanala u okviru konzervatorskih intervencija i radi otkrivanja kompletnog severnog temelja postojeće crkve, kako bi se ispitala temeljna zona najstarije sakralne građevine i izdvojile graditeljske faze kasnijih obnova, doziđivanja i eventualnih intervencija. U istraženim horizontima ustanovljeno je prisustvo zbijene višeslojne srednjovekovne nekropole, sa brojnim devastiranim grobovima. Otkriveni skeleti ležali su na dubini od preko dva pa sve do nešto više od tri i po metra. Ispitano je pedesetpet grobnih ukopa.

Inhumacija pokojnika vršena je slobodnim ukopavanjem, dok je kod nekoliko grobnih ukopa očišćena grobna konstrukcija koja je u vidu primitivne ograde formirana od poređanog kamena i opeke. Tragovi istrulelog drveta i veći gvozdeni klinovi, ustanovljeni u par grobova, ukazuju na upotrebu sanduka. Od pokretnog arheološkog materijala, pronađenog u očišćenim grobovima izdvajaju se: dva srebrna novčića cara Dušana i tri prstena sa motivom dvoglavog orla, krina i lava.