Ćesar Uglješa vraća crkvu

,

Arheolozi su u unutrašnjosti Crkve sv. Nikole otkrili još stariju građevinu, najverovatnije iz perioda druge i treće decenije 14. stoleća

Projekat se realizuje uz podršku Ministarstva kulture Republike Srbije i stručnu pomoć Arheološkog odeljenja Narodnog muzeja u Vranju

Crkvu sv. Nikole podigao je, kako govore istorijski izvori, između 1322. i 1331. godine knez Baldovin na baštini koja je njemu potvrđena od strane Stefana Dečanskog. U drugoj polovini 14. veka iz nekog nama nepoznatog razloga Crkva sv. Nikole menja svoj status – Ćesar Uglješa je vraća u posed Hilandaru gde je pod upravom čuvenog manastira nastavila da živi. Iz svega navedenog, a pisanog i u prethodnim nastavcima, možemo zaključiti da je vranjska feudalna porodica Bagaš imala veoma značajnu ulogu u srpskom društvenom i kulturnom životu druge polovine 14. i na početku 15. veka.

Takođe, knez Baldovin Bagaš svrstao se u red onih retkih srpskih velikaša koji tokom druge i treće decenije 14. veka grade svoje zadužbine, tačnije na samom početku srpskog vlasteoskog zadužbinarstva. O srednjovekovnom izgledu Crkve sv. Nikole u Vranju možemo danas govoriti samo na osnovu svedočenja putopisaca i već ovde pomenutih zapisa. Pretpostavlja se da je pre obnove 1894. godine, ova crkva bila mala jednobrodna građevina sa pripratom.

Radovi u unutrašnjem delu crkve započeli su marta 1998. godine uklanjanjem poda sastavljenog od keramičkih ploča, betona i peska. U tom prvom otkopnom sloju bilo je ostataka ljudskih skeleta, keramičkih fragmenata i raznih metalnih predmeta. U drugom sloju pronađene su četiri nadgrobne ploče i kameni zid načinjen u tehnici suhozida, koji najverovatnije predstavlja temeljne ostatke starije građevine. U nastavku radova pronađeno je još pet nadgrobnih kamenih ploča, a u oltarskom delu još dve. Arheolozi su u unutrašnjosti konstatovali da su otkrili još stariju crkvenu građevinu, najverovatnije iz vremena vladavine porodice Bagaš.

Nastavili sa iskopavanjima samo u centralnom delu unutrašnjosti crkve na mestu planiranom za izgradnju kupole. Otvorena je nova sonda, a kasnije su za potrebe izgradnje nosećih stubova kupole iskopana i četiri kontrolna rova.

Na osnovu rezultata arheološkog zaštitnog istraživanja, zaključuje se da je većina kamenih nadgrobnih ploča dislocirana tj. samo ispod tri nadgrobne ploče otkriveni su skeletni ukopi. Pored velike koncentracije devastiranih ljudskih kostiju izdvojena su i četiri srednjovekovna groba sa slobodno ukopanim pokojnicima. Takođe, arheološki materijal pronađen u okviru zaštitnih radova navodi na pretpstavku da je na ovom mestu u antičko vreme postojalo manje naselje na kome je tokom srednjeg veka počelo sahranjivanje, a kasnije tokom 13. odnosno 14. veka na ostacima starije građevine izgradnja crkve posvećene sv. Nikoli.

Međutim, arheološka iskopavanja i radovi unutar i oko crkve Crkve sv. Nikole u Vranju, koja su izvršena u okviru revitalizacije hrama, nisu dovelo do očekivanih arheoloških otkrića jer su obustavljeni, a deo porte i unutrašnjosti crkve zabetoniran.