Tajna grada Damastiona

, ,

Najveći prostor istražen je u podnožju lokaliteta gde je otkriven
veliki kompleks sa građevinama, zidovima, pećima

U naredna tri nastavka bavićemo se najstarijim naseljem sa urbanim strukturama kod nas, arheološkim nalazištem Kale u Krševici kod Bujanovca, koje je prošle godine proglašeno lokalitetom od izuzetnog značaja. Petar Popović, sa Arheološkog instituta u Beogradu, navodi da danas, posle decenije istraživanja, postaje sve jasnije da raspolažemo samo segmentima iz kojih je nemoguće sagledati daleko veću celinu koju lokalitet predstavlja i da je veoma važno nastaviti istraživanja jer se, sem osnovnih hronoloških podataka, došlo do relativno malo odgovora.

PLjAČKAŠKI POHODI

U arheološkoj literaturi Kale je poznato od 1966. godine kada su tokom manjih zaštitnih radova otkriveni zidovi i nalazi grčke keramike iz 4. veka pre n.e. Istraživanja su nastavljena 2001. godine u organizaciji Arheološkog instituta u Beogradu, u saradnji sa Narodnim muzejom u Beogradu i Narodnim muzejom u Vranju i traju već deset godina.

Do sada je na skoro pet hektara površine, na uzvišenju iznad Krševičke reke, otkriveno dosta značajnih ostataka akropola sa podgrađem iz 4. i prvih decenija 3. veka pre nove ere, građenih po grčkim uzorima. One se obično dovode u vezu sa vremenom Filipa Makedonskog i Aleksandra Velikog, ili Damastionom, rudničkim gradom koji je zabeležio samo antički geograf Strabon, a koji još nije lociran.

Naselje je bilo izgrađeno prema grčkom modelu i sve vreme postojanja održavalo je bliske veze sa Makedonijom i Grčkom. Mlađi horizont pripada nalazima iz 2. i 1. veka pre n.e. kada su Kelti – Skordisci i drugi balkanski varvari napuštenu akropolu iskoristili kao važno uporište u svojim pljačkaškim pohodima prema Makedoniji i Grčkoj. Najstariji nalazi potiču s kraja bronzanog i iz starijeg gvozdenog doba (12 – 7. vek pr n.e.).

Najmlađi horizont , kako ističe Popović, na akropoli čine ostaci naselja i više jama kultnog karaktera. Tu je otkriveno više posuda koje dobro ilustruju etnički sastav grupa koje su posle pada Makedonije i formiranja rimske provincije (146. godine pre n.e.) prodirale na jug i pljačkale ove bogate krajeve. Događaji o kojima govorimo pominju se u antičkim izvorima, a nalazi iz Krševice delom potvrđuju da su u čestim pohodima pored Skordiska učestvovali i Tračani, Dačani, Tribali i Dardanci.

HIDROLOŠKE PROMENE

Na platou dominira akropola sa nekoliko građevinskih horizonata. Za poslednju fazu gradnje naselja vezuje se kompleks sa ostacima javnih građevina koje su štitili bedem i širok i dubok rov sa najpristupačnije strane. Detaljna rekognosciranja, manja sondiranja i geofizička ispitivanja pokazala su da je najveći deo naselja ležao na padinama i spuštao se sve do doline Krševičke reke.

Najveći prostor istražen je u podnožju lokaliteta gde je otkriven veliki kompleks sa građevinama, zidovima, pećima. Bilo je očigledno da su objekti predstavljali samo deo velikog podgrađa koje se pružalo duž reke.

Složena stratigrafska situacija u ovom delu lokaliteta objašnjava se velikim hidrološkim promenama koje su najverovatnije krajem 4. veka pre n.e. bitno ugrozile monumentalno građene arhitektonske objekte. Popović ističe da je podizanje nivoa vode imalo je za posledicu formiranje tri građevinska horizonta koji su sukcesivnim nasipanjem i nivelisanjem potpuno menjali izgled i funkciju prvobitno zamišljenih struktura.

Sa južne strane, ispod prostora gde je bio nivo sa pećima, otkrivena je potpuno očuvana građevina od velikih tesanika. Zbog velike dubine, istraživanja ovog izuzetnog objekta nisu okončana, ali se pretpostavlja da je u pitanju rezervoar koji je snabdevao stanovnike pitkom vodom.