Nekropola na lokalitetu Slanište

, ,

U hronološkom i etno-kulturnom opredeljenju ovakvi grobovi su karakteristični
za period starijeg gvozdenog doba na području centralnog Balkana

Nekropola iz starijeg gvozdenog doba na lokalitetu Slanište u Moštanici je delimično istražena 1969. godine, da bi u godinama koje slede to istraživanje bilo nastavljeno i dopunjeno. Prilikom istraživanja ove nekropole pronađen je samo skeletni grob, poremećena kamena konstrukcija, kao i zona intenzivno zapečene zemlje, gari i pepela, koja bi, sudeći po vom sadržaju, mogla predstavljati grob. Zahvaljujući keramičkim i metalnim nalazima iz Slaništa, ova nekropola se može datovati u drugu polovinu 7. i prvu polovinu 6. veka.

LISTOLIKO KOPLjE

Delimično sačuvan skeletni grob bio je orjentisan po pravcu sever – jug, gde je pokojnikova glava bila na jugu, ruke su mu bile savijene u laktovima, a u desnoj ruci je, najverovatnije, držao koplje. Sudeći po lomljenom kamenu koji je konstatovan u neposrednoj blizini groba, može se pretpostaviti, kako beleži u to vreme arheolog Narodnog muzeja u Vranju, Aleksandar Bulatović, da je bio pokriven kamenim pločama. Od grobnog inventara, osim pomenutog koplja, nađene su i dve zdele od loše i slabo pečene zemlje, sivo-mrke i crveno-mrke boje i grube fakture, gvozdena lučna fibula koja se nalazila u visini pojasa pokojnika, fragment saltaleona od bronzane žice koji se nalazio ispod potkolenice, te gvozdeno listoliko koplje.

Poremećena kamena konstrukcija unutar koje su nađeni sitni fragmenti ljudskih kostiju i jedna keramička zdela mrke boje sa jezičastim drškama, obelažavaju drugu grobnicu. Po obeležjima intenzivno zapečene zemlje može se pretpostaviti da se radilo o kremiranom pokojniku. Tu su još pronađeni ostaci različitih zdela grube, ali i finije strukture, kruškoliki pehari sa jednom trakastom drškom, gragmenti nekoliko lonaca sa utisnutim vrhovima prstiju i trakastim ukrasima.

Iz kulturnog sloja potiču fragmenti zdela, amfora, lonaca, trakastih drški, kao i grivna, fibula i perla koje su izrađene od bronze. Od metalnih nalaza sa ovog sloju potiču: bronzana grivna sa ukršenim krajevima kružnog preseka, bronzana lučna jednopetljasta fibula i bikonična bronzana perla perforirana po dužini.

FIBULE I GRIVNE

Kako je tada zabeležio Bulatović, u hronološkom i etno-kulturnom opredeljenju ovo je jedina pouzdana grobna celina jer su ovakvi grobovi karakteristični za ceo ovaj period starijeg gvozdenog doba na području centralnog Balkana (stariji grobovi na nekropoli Tri čeljusti kod Kičeva, u Makedoniji, u okolini Niša – na lokalitetu Breg – utrine u selu Vrtištu, Grivcu kod Kragujevca, Vajugi kod Kladova i dr).

Keramički inventar sa ove nekropole najsličniji je keramici iz petog stratuma lokaliteta Kacipup u Oraovici kod Preševa i onoj sa lokaliteta Donje Polje i Jeričište kod Leskovca. Pojedinačnih analogija ova keramika ima u Pomoravlju (Lanište i Panjevački rit kod Jagodine), istočnoj Srbiji (Livade i Kula u Mihajlovcu i Pesak i Vajugi kod Kladova) i Kosovu (Hisar kod Suve Reke). Za preciznije datovanje nekropole svakako su merodavniji metalni nalazi. Pored koplja, saltaleona i perle, koji se vrlo često pojavljuju u grobovima starijeg gvozdenog doba na prostoru celog Balkana, nađene su i dvopetljasta lučna fibula i jednopetljasta lučna fibula sa pravougaonom nogom sa sedlastim ulegnućem koje se datuje u kraj 7. i početak 6. veka p.n.e. Grivne su ukrašenim krajevima su poznate na zapadu, od bosne (Donja Dolina) do istočne Srbije (Brza Palanka) i na severu od Podunavlja (okolina Požarevca) do Grčke na jugu.