Gradinsko naselje poznog bronzanog doba

,

Keramiku iz starijeg kulturnog sloja nalazimo u Končulju, kod Bujanovca,
na Gradištu u Priboju, na Selištu u Surdulici i na lokalitetuTri kruške u Klinovcu

Projekat se realizuje uz podršku Ministarstva kulture Republike Srbije i stručnu pomoć Arheološkog odeljenja Narodnog muzeja u Vranju

Lokalitet Gradina se nalazi u ataru sela Svinjište, u opštini Preševo. Po navodima Aleksandra Bulatovića, areheologa, u vreme istraživanja, 1998. godine zaposlenog u Narodnom muzeju u Vranju, par kilometara severozapadno od Svinjišta, na nalazištu Kaljaja, u selu Buštranju, delimično je utvrđeno i istraženo i jedno naselje iz starijeg gvozdenog doba.

LAŽNI ŠNUR

Sondažna arheološka istraživanja su pokazala da se na lokalitetu Gradina radi o ostacima utvrđenog praistorijskog naselja. Uz stene su konstatovani ostaci stambenih objekata u vidu velike količine profilisanog kućnog lepa, kao i gar, životinjske kosti, komadići zapeče zemlje i ulomci keramike. Ustanovljena je i velika količina lomljenog kamena i nekoliko gotovo celih posuda, bronzane igle, sekire… Najzastupljeniji tipovi posuda su: konične šolje sa jednom drškom koja visoko prelazi obod, zdele, pehari sa jednom drškom, duboke poluloptaste zdele sa koso razgrnutim obodom i lonci ukrašeni plastičnim trakama sa otiscima prstiju ili zarezima, često u kombinaciji sa drškama.

Najbliže analogije za pronađenu keramiku iz starijeg kulturnog sloja nalazimo, beleži Bulatović, na gradinskom naselju u Končulju, kod Bujanovca. Ovi keramički oblici pojavljuju se i na Gradištu u Priboju, na Selištu u Surdulici i na lokalitetuTri kruške u Klinovcu.

Nalazi keramike koji pripadaju mlađem horizontu stanovanja su malobrojni, ali su mahom svi ornamentanisani, tako da su pogodni za hronološku determinaciju ovog horizonta iako se, uglavnom, radi o delovima trbuha kada je nemoguće odrediti tipove posuda. Međutim, zahvaljujući ornamentici koja se javlja na ovim fragmentima i delimično njihovoj profilaciji, zaključujemo da su najzastupljeniji tipovi posuda – pehari odnsono amfore. Posude su izrađene od od prečišćene zemlje, sa primesama peska i imaju uglačanu presvlaku. Osnovna tehnika ukrašavanja zastupljena na ovoj keramici je utiskivanje nazubljenim predmetom – radlom i motiv takozvanog “lažnog šnura”.

Nešto severnije od ovog lokaliteta, konstatovano je ravničarsko naselje većih dimenzija na kojem se pronalazi keramika koja po svojim stilsko-tipološkim odlikama u portpunosti odgovara keramici iz oba horizonta na svinjiškoj Gradini.

BASARABI KULTURA

Bulatović ističe da su tu pronađene i različito ukrašene blago bikonične zdele, a najbližu analogiju za ovu keramiku pronalazi na lokalitetima u Vranjsko-Bujanovačkoj i Preševskoj kotlini. Pre svih, na nalazištu Kacipup u Oraovici i Kaljaja u Buštranju, kod Preševa. Zdele tu pronađene identične su onima na nalazištu Slanište u Moštanici kod Vranja.

I u susednim oblastima (severoistočna Makedonija i jugoistočno Kosovo) utiskivanje nazubljenim instrumentom je uobičajena tehnika ukrašavanja posuda u starijem gvozdenom dobu. U severoistočnoj Makedoniji, na lokalitetima Bražogrnce, Rugince i Pelince, evidentirana je keramika koja u mnogome podseća na ovu pronađenu na lokalitetu gradina u selu Svinjište. Slične posude konstatovane su i na lokalitetima Krivi dol, Gorno pole i Orlova čuka, u okolini Štipa, kao i na nalazištima na jugoistočnom i istočnom Kosovu (Široko, Dibičak, Hisar i Belaćavac).

Uočljivo je da tehnike ukrašavanja i motivi na keramici sa svinjičke Gradine imaju izvesne srodnosti sa Basarabi kompleksom, ali je zanimljivo da se na ovim lokalitetima u navedenim oblastima ne pojavljuju ornamenti u vidu spojenih “S” motiva ili koncentričnih krugova, karakterističnih za Basarabi kulturu u Pomoravlju i Podunavlju.

Jedini metalni nalaz na Gradini je gvozdeni predmet kružnog oblika, kupastog preseka sa dve kružne perforacije i četiri useka koji formiraju oblik stilizovanog malteškog krsta. Ovakvi oblici su karakteristični za nalazišta starijeg gvozdenog doba na Kosovu i severnoj Makedoniji, a vezuju se za drugu polovinu 8. i 7. veka p.n.e. Susedna nalazišta u Buštranju, Oraovici i Moštanici, na kojima su pronađene direktne analogije za ovu keramiku, datirane su u približno isti period.