Prvo naselje iz eneolitskog doba

Na osnovu brojnih analogija lokalitet Antin čukar može se hronološki i kulturno opredeliti u početno razdoblje kompleksa Selkuta – Krivodol – Bubanj

Početkom 1997. godine, na potezu Antin čukar iznad prigradskog naselja Sobina u Vranju, evidentirano je prvo eneolitsko nalazište u Vranjskoj kotlini. Tu su otkrivena dva objekta, prislonjena nekad uz stene, i veća količina ulomaka različitih posuda, koji ukazuju na pozno razdoblje kulturne grupe Bubanj – Salkuta – Krivodol.

LATINSKO GROBLjE

U Sobini, oko 500 metara zapadno od seoske crkve na dugoj kosi zvanoj Antin čukar, koja čini ogranak planine Krstilovice, na erodiranoj južnoj padini pojavljuju se opeke rimskog formata. Zbog male površine pogodne za stanovanje, verovatno se radi o ostacima manjeg antičkog naselja na šta ukazuju i ostaci više manjih pitosa. Tu se vide fragmenti rimskih tegula kao i kameni temelji bez maltera. Nešto dalje iskopan je i jedan grob – cista. Severozapadno od crkve pronađeni su temelji bez maltera, fragmenti rimskih opeka i tegula, kao i fragmenti rimske keramike. Isto to je pronađeno i sto metara jugoistočno od lokaliteta Antin čukar, gde je lokalitet poznat kao Latinsko groblje (po porodici zvanoj Latinci na čijem je imanju lokalitet).

Aleksandar Bulatović i Goran Mitrović, arheolozi ovdašnjeg Narodnog muzeja koji su u to vreme radili na ovom lokalitetu, beleže da ovi podaci nisu dovoljni za konačnu interpretaciju arhitekture u ovom naselju, ali da je keramički materijal brojan i raznovrstan.

Tipovi posuda koji dominiraju su zdele sa unutra povijenim obodom, u nešto manjem broju pehari sa dve drške a najmanje ima tanjira sa zadebljalim obodom koji su zavedeni u keramičkom inventaru. Zdele su uglavnom uglačane dok je jedna trećina ornamentanisana. Pehari sa dve drške takođe su uglačani i ukrašeni urezzanim motivom riblje kosti ili kanelurama u različitim pravcima. Pronađen je i znatan broj pečenih amphora u kombinaciji crvene i crne boje, cilindričnog vrata, kruškaste u donjem delu, ukrašene tačkastim ubodima na trbuhu.

Bulatović i Mitrović su kao zanimljivuizdvojili i jednu uglačanu šuplju koničnu stopu pehara fine fakture i minijaturnu koničnu posudu grube fakture i debelih zidova.

BUBANj – HUM

Posude su uglavnom fine ili srednje teksture, visokog kvaliteta pečenja a gotovo osamdeset odsto njih je uglačano.

Celokupan pokretni material je tipičan za nalazišta Salkuta – Krivodol – Bubanj kulturnog kompleksa, naročito nalazišta u kovilovu i Krivelju u Negotinskoj krajini, Bubnju kod Niša i dr. Geostrateški položaj ovog naselja takođe odgovara tipičnim položajima karakterističnim za naselja pomenutog kulturnog kompleksa (Bubanj i velika Humska čuka u Niškoj kotlini, Kovilovo i Krivelj u Negotinskoj krajini, Gradac kod Zlokućana u dolini Južne Morave, Šupljevac u Pelagoniji i dr.).

Arhitektura konstatovana na nalazištu Antin čukar (stena kao zid i podnica od nabijene zemlje) evidentirana je na nalazištima u Krivelju i Šupljevcu.

Na osnovu brojnih analogija, prvenstveno u keramici, naselje Antin čukar može se hronološki i kulturno opredeliti u početno razdoblje kulturnog kompleksa Selkuta – Krivodol – Bubanj, odnosno fazi Bubanj – Hum 1a po hronološkoj podeli eneolita M. Garašanina.

Otkrićem ovog nalazišta nije pomerena teritorijalna granica prostiranja ovog kulturnog kompleksa, ali je popunjena praznina na arheološkoj kulturnoj karti eneolita između nalazišta ove kulture u srednjem toku Južne Morave i gornjeg Povardarja i time je potvrđen značaj Južnomoravske doline kao jedne od glavnih prirodnih komunikaciija na Balkanu u ovom razdoblju.