Nemački vojnici doneli prvu loptu

Priredio: Dušan Djorđević

Za fudbal u Vranju se nije znalo do Prvog svetskog rata. Fudbal su u ovu nekada tihu varoš doneli Nemci, u vreme rata, a njihovi vojnici i oficiri zabavljali su se loptom na poljani ispred gradskog parka, na lokaciji današnjeg dvorišta Gimnazije Bora Stanković.

Tek, 1919. godine u Vranju su pojedini činovnici, a najviše đaci viših razreda formirali Jedinstvo, prvi fudbalski klub. Nakon toga formiran je drugi tim Sloga. Ovi klubovi su kasnije promenili imena u Hajduk i Radnički. Radnički je 1929. godine promenio ime u Građanski.

HAJDUK I GRADjANSKI

Hajduk i Građanski odigrali su niz prvenstvenih utakmica. Prijateljske utakmice između njih bile su vrlo retke, jer je zbog velikog rivaliteta dolazilo do nereda i sukoba među navijačima, a to se zatim prenosilo i na teren, među igračima. Prvih godina nakon osnivanja, Hajduk je imao kvalitetniji tim i više puta je izlazio kao pobednik u međusobnim susretima.

Oba tima imali su svoje ogranke ili podmlatke. Ogranak Hajduka zvao se Duks, a Građanskog Hirunda. Ova strana imena dali su im srednjoškolci koji su uglavnom činili igrački kadar tih ogranaka. Smatrali su da će takvi strani nazivi otmenije zvučati. Inače, u prevodu na srpski, Duks znači voda, a Hirunda lasta. U tim ograncima, mladi igrači su sticali fudbalska znanja i kalili se za prvi tim. 

Prvo fudbalsko igralište bilo je ispod gradskog parka, na lokaciji gde je sada dvorište Gimnazije. Protezalo se dužinom istok-zapad. Gol na istočnoj strani bio je iza zgrade Doma vojske Srbije (nekada Oficirskog doma), a gol na zapadnoj strani ispred današnje Ulice Zmaj Jovine. Kada je 1931. godine počela izgradnja nove zgrade gimnazije, klubovi su morali da se presele na drugim terenima. Sledeći teren bio je u naselju Kuso blato, na današnjoj lokaciji bolničkog kruga Zdravstvenog centra. Bilo je to dugo godina neobrađivana ledina, u vlasništvu opštine, predviđena za širenje gradske bolnice. Stadion je postojao do 1939. godina kada je opština naložila klubovima da traže nove lokacije za teren. Međutim, 1. septembra 1939. godine Nemačka je napala Poljsku i počeo je Drugi svetski rat pa se od planirane izgradnje novih zgrada bolnice odustalo. Svi novi objekti odeljenja bolnice izgrađeni su posle Drugog rarta. Od starih predratnih objekata i danas postoji Hirurški paviljon i zgrada na uglu Ulica Bore Stankovića i Dunavske, gde je od 1918. do 1934. godine bio Amerikanski dom za sr5psku ratnu siročad, a sada je tu smešteno Odeljenje neurologije.

Igralište u Kusom blatu bilo je postavljeno dužinom istok-zapad. Gol na istočnoj strani bio je u visini ulaza u današnje neuropsihijatrijsko odeljenje, a gol na zapadnoj strani na lokaciji današnjeg Odeljenja za uho, grlo i nos. Iza zapadnog gola bile su bašte crkvenih kuća. Bilo je problema i sukoba sa vlasnicima kada bi teška fudbalska lopta prešla preko ili pored gola i pala u baštu gde je oštetila zasade.

TAKMIČENjA

Na tom igralištu odigrano je niz utakmica. Na njemu sam započeo svoju fudbalsku karijeru, marta 1939. godine. Dobio sam legitimaciju SK Građanski, sa potpisom sekretarice Desanke Belavić i predsednika Dragutina Ristića Stropljanca, u čijoj su stolarskoj radionici radili nekoliko prvotimaca kluba. 

Iza tog igrališta, pored već navedenih bašti, bila je i velika njiva koja je redovno obrađivana i zasađivana žitom ili kukuruzom. Sada je na mestu te njive Lenjinova ulica. Iza njive bilo je u nizu stambenih porodičnih zgrada, uglavnom, izgrađenih od slabog materijala. Posle Drugog rata te kuće su sukcesivno rušene, a na njihova mesta izgrađivane višespratne stambene zgrade i lokali. Čitavo naselje je , zbog sistema izgranje, dobilo naziv Češelj.

Igračku nadmoćnost Hajduka u početnoj fazi nakon osnivanja Građanski je postepeno dostizao. U dva poslednja prvenstvena susreta pre Drugog rata, 1938. i 1939. godine Građanski je izlazio kao pobednik i osvajao prvenstvo grada.     

Kraljevina Jugoslavija bila je administrativno podeljena na devet banovina. Vranje je teritorijalno pripadalo Vardarskoj banovini sa sedištem u Skoplju. Zato su vranjski fudbalski kubovi bili u nadležnosti fudbalskog potsaveza u Skoplju. Inače, postojao je fudbalski savez Jugoslavije i fudbalski potsavezi u banovinama. Postojala je samo jedna fudbalska liga Jugoslavije, u kojoj se odvijalo ligaško takmičenje, a ligu su sačinjavali 12 do 14 klubova. Svake godine iz te lige su ispadale po dve do četiri najslabije plasirane ekipe. Liga se popunjavala pobednicima iz kvalifikacija prvaka banovina.

(Nastaviće se)