Kopanje koridora 10

Zavod za zaštitu spomenika kulture Niš tereti kustosa vranjskog muzeja i, prema nekim izvorima, kandidata SNS za neku od lokalnih funkcija, za neovlašćeno izvođenje arheoloških radova

Protiv Gorana Mitrovića, kustosa-arheologa zaposlenog u Narodnom muzeju u Vranju, a kako se priča i kandidata SNS za mesto gradskog većnika za kulturu, podneo je krivičnu prijavu za navodno „krivično delo neovlašćeno izvođenje arheoloških radova iz člana 353a Krivičnog zakonika, a na osnovu člana 280. Zakonika o krivičnom postupku”.

LOKALITET LATIFKA

Prema prijavi, koju je potpisala Jelena Vasić Petrović, direktorka Zavoda, Mitrović je vršio stručni arheološki nadžor tokom izvođenja radova na izgradnji auto-puta E75 na deonici Vladičin Han-Donji Neradovac, ali je, kako stoji u krivičnoj prijavi do koje su „Vranjske“ došle, „prekoračio ovlašćenja“. Naime, on je, prema prijavi, bez dozvole Zavoda za zaštitu spomenika kulture Niš obavljao neovlašćeno istraživanje i iskopavanje na lokalitetu „Latifka“, nedaleko od Vranjske Banje, „sa namerom pronalaženja arheoloških predmeta iako to nije bio njegov opis poslova arheološkog nadžora na koridoru E75, a koji je definisan Ugovorom o nadžoru koji je Arheološki institut iz Beograda potpisao sa Koridorima Srbije“.
Zavod je, piše u prijavi, doneo Rešenje o zabrani izvođenja radova 8. jula 2013, ali se prijavljeni Mitrović oglušio o ovu zabranu, te je od momenta njenog donošenja pa do oktobra meseca 2014. godine, kako se navodi u prijavi, izvodio radove na eksploataciji šljunka i peska na kp.br.94, 95/1, 95/2, 96, 97, 98 i 78 KO Vranjska Banja.
“Napominjemo i da je prijavljenom više puta pismeno i usmeno predočeno da njegova prekopavanja ovog arheološkog nalazišta nemaju pravnog osnova u okviru nadžora pomenute trase auto-puta”.
Prijavljeni Goran Mitrović i direktorka Zavoda za zaštitu spomenika kulture Niš Jelena Vasić-Petrović, koja je parafirala krivičnu prijavu, nisu želeli da govore za „Vranjske“.
Podsećanja radi, prilikom izgradnje auto-puta gotovo u potpunosti su devastirani ostaci rimskog naselja „Latifka“ koje datira s početka II veka. Nalazi se na tri kilometra od Vranjske Banje u naselju Djelinci. Arheolozi su ga otkrili pedesetih godina 20. veka, a prva iskopavanja izvršena su 1965. godine.
Arheološki lokaliteti su slabo obezbeđeni. Ne govorimo samo o okolini Vranja već o čitavoj Srbiji. Od preko dve stotine arheoloških nalazišta koje su u jurisdikciji Narodnog muzeja u Vranju, samo nalazište „Kale“ kod sela Krševica u opštini Bujanovac ima čuvara. Stoga su mnogi lokaliteti laka meta tzv. „divljih arheologa“. Oni vrše iskopavanje terena i odnose novčiće, kamene ili bronzane statue, nakit i druge predmete velike vrednosti koje nalaze, preprodaju ih u inostranstvu i zarađuju višestruko veći novac. Ipak, oni na ovaj način uništavaju grobnice, amfiteatre, ostatke brojnih kultura i civilizacija. Najvredniji predmeti potiču iz doba antike, Grčke i Rima, iz perioda od 4. do 6. veka p.n.e.
Stručnjaci se slažu da je nemoguće proceniti kolika je vrednost arheoloških predmeta koji su do sada ilegalnim kanalima izašli iz zemlje. Zna se, pak, da nema nalazišta na jugu Srbije koje „divlji arheolozi“ nisu prekopali. Najveća pljačka u poslednji dvadesetak godina na jugu Srbije dogodila se 1995, kada je u Priboju Vranjskom pronađeno 40 hiljada srebrnih rimskih novčića od kojih je samo četvrtina završila u vranjskom Narodnom muzeju. Sa druge strane, „najvrednija“ krađa koje se sećaju naši sugrađani datira iz 2003. godine, a tom prilikom pronađeno je sto vrednih novčića iz vremena Derona, od kojih je 25 završilo u muzeju, ostatak je – nestao. Novac plemena Deroni veoma je redak, pa komad ima tržišnu vrednost od dve do tri hiljade evra.
Evo još jednog primera iz policijske arhive iz ne tako davne prošlosti: kopajući rupu za kanalizaciju u dvorištu, Radomir Anđelković je 2003. godine pronašao oko sto novčića sa reljefnim prikazom bika i čoveka na jednoj strani. On je prodao 41 novčić za 500 evra i 43.000 dinara. Novac je otkupila osoba iz Vranja koja ih je u Negotinu nepoznatim osobama iz Bugarske prodala za 300 hiljada dinara. Potvrda priče o mnogostrukoj zaradi.

BAGERI I TRAKTORI

Problem je u tome što „divlji arheolozi“ mogu sami veoma lako da nabave detektore za metal koji im, uz ostalu savremenu tehnologiju, olakšavaju pronalaženje arheoloških predmeta. Nakon toga, uz pomoć bagera i traktora, obavljaju iskopavanje. Što aktivnih što pasivnih kopača (aktiviraju se povremeno), kažu upućeni u ovu problematiku, ima između tri i četiri hiljade, a broj može samo da se povećava! Neki kradljivci pustoše muzeje i crkve, ali su u manjini jer je rizik od krivične odgovornosti prilikom prekopavanja nezaštićenih nalazišta mnogo manji.
Zakon o kulturnim dobrima pokušao je to da reguliše, ali, za sada, bezuspešno…